Η ιστορία του ρεμπέτικου

Από τις φυλακές, τα λιμάνια και τις φτωχογειτονιές στον κατάλογο της Άϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO. Ο λόγος για το ρεμπέτικο, αρχική μορφή του σύγχρονου αστικού λαϊκού τραγουδιού.

Τα πρώτα ρεμπέτικα τραγούδια εμφανίζονται στις φυλακές, και στα μεγάλα λιμάνια τις Ελλάδας, της Αθήνας, του Βόλου και τις Θεσσαλονίκης γύρω στο 1834  και στη συνέχεια περνάει και σε μεγάλα ηπειρωτικά αστικά κέντρα. Έτσι, τα μουρμούρικα των φυλακών και τα σεβντάλικα στου Ψυρρή αρχίζουν να αναπτύσσονται και μέχρι το τέλος του 1900  το ρεμπέτικο ήταν το λαϊκό τραγούδι των φτωχών συνοικιών των μεγάλων πόλεων. Σιγά σιγά εμφανίζονται στον Πειραιά τα "γυαλάδικα" από την επανάληψη της λέξης "γιάλα-γιάλα" ή "γιαλελέλι". Μετά την καταστρόφη της Σμύρνης το 1922, η ρεμπέτικη μουσική αναμιγνυέται με τραγούδια του Βοσπόρου και της Μικράς Ασίας και εμφανίζεται και μια νέα μορφή του, τα αμανεντζίδικα. Η ανάπτυξή του συνεχίζεται μεχρι το 1936 που χαρακτηρίζονται ως τουρκοειδή, παρόλο που ένα χρόνο πριν απαγορεύτηκαν στην Τουρκία ως ελληνικό κατάλοιπο.

Η θεματολογία στις απαρχές του ρεμπέτικου περιλαμβάνει ερωτικά και μάγκικα τραγούδια, για την φυλακή , τα ναρκωτικά και την παρανομία. Περιγράφει τον ιδιαίτερο τρόπο ζωής των περιθωριοποιημένων και των 'κουτσαβάκηδων", μάγκες της εργατικής τάξης με χαρακτηριστική εμφάνιση (καβουράκι, μουστάκι, ριγωτό παντελόνι, σακάκι στο ένα χέρι φορεμένο, φαρδιά ζώνη και συνήθως κούτσαιναν δηλώνοντας "βαρύ" άντρα). Μετά την εξάπλωσή του στις λαϊκές μάζες η θεματολογία επεκτείνεται. Αναφέρεται και σε πολλά κοινωνικά θέματα, στη φτώχεια, την εργασία, στην οικογένεια, στην ξενιτιά, στον πόλεμο, μικρές λύπες κλπ, όπως επίσης  γράφονται και σατυρικά.

Τα βασικά όργανα του ρεμπέτικου είναι το μπουζούκι, που παίζει τη μελωδία,  και η κιθάρα, που δίνει το ρυθμό. Συμμετέχει ο μπαγλαμάς όπως επίσης και το ακορντεόν, το βιολί, το πιάνο και σαν κρουστά τα κουτάλια και τα ζίλια. Σε πιο παλιές ηχογραφήσεις ακούγονται και σαντούρια, κανονάκια και ούτια. Χαρακτηριστικό του ρεμπέτικου τραγουδιού είναι η συνοδεία από το χτύπημα του κομπολογιού σε ένα ποτήρι ακολουθώντας τον ρυθμό.

  

Γνωστοί πρεσβευτές του ρεμπέτικου είναι ο Μάρκος Βαμβακάρης, ο Γιώργος Μπάτης, ο Μπαγιαντέρας, ο Βασίλης Τσιτσάνης, ο Μανώλης Χιώτης , η Ρόζα Εσκενάζυ κ.λ.π.

Εξελικτικά το ρεμπέτικο μετουσιώνεται στο σημερινο λαϊκό τραγούδι. Συντροφεύει τον Έλληνα σε όλες τις στιγμές της ζωής του και έχει αποτέλεσει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς του.

 Η ρεμπέτικη μουσική είναι χαρακτηριστικό της ελληνικής μας ταυτότητας και κουλτούρας, και δίνει  την ευκαιρία στον ίδιο τον Έλληνα να έρθει σε επαφή με την λαϊκή παράδοση και να έχει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της εθνικής του συνείδησης.  Μετά την εγγραφή του στον κατάλογο της Άϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, δίνεται η ευκαιρία στον σύγχρονο ελληνικό μουσικό πολιτισμό να περάσει τα σύνορα και να αναδειχτεί παγκοσμίως.

Κωνσταντίνα, Μαρία.